5ο ΓΕΛ ΤΡΙΚΑΛΩΝ: Πολιτιστική περιήγηση στο Βυζαντινό Κάστρο και στην παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι των Τρικάλων στο πλαίσιο προαιρετικού πολιτιστικού προγράµµατος (Τετάρτη 3 Μαΐου 2023).
Αµαλία Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.
H παιδαγωγική οµάδα πολιτισµού της Β΄ Λυκείου του 5ου ΓΕΛ Τρικάλων, µε δύο(2) υπεύθυνες- συνοδούς καθηγήτριες: Ηλιάδη Αµαλία, φιλόλογο-ιστορικό, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων & Τσικορδάνου Αικατερίνη, καθηγήτρια Πληροφορικής, πραγµατοποίησε εκπαιδευτική περιήγηση αρχιτεκτονικής, µνηµείων και πολιτισµού στο Βυζαντινό Κάστρο της πόλης µας, στο πλαίσιο των ακόλουθων δύο πολιτιστικών
προγραµµάτων µε θέµα: «Ελληνικά κάστρα και καστροπολιτείες» και «Φιλαναγνωσία και Σχολική Βιβλιοθήκη».
Η οµάδα µαθητών/τριών του 5ου ΓΕΛ Τρικάλων επισκέφτηκε την Τετάρτη 4 Μαΐου 2023 αυτούς τους ιδιαίτερα σηµαντικούς χώρους για να «συναντήσει» την ιστορία, την αρχαιολογία και άλλες επιστήµες που οι λειτουργοί τους έχουν αφοσιωθεί στην προστασία και την προβολή των µνηµείων µας .Οι αρχαιολόγοι που δούλεψαν στο κάστρο για να ξεναγήσουν τους επισκέπτες στους χώρους του, αλλά και για να
προβάλλουν το πολυσχιδές έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ανασκαφικό, αναστηλωτικό, εκπαιδευτικό καθώς και τη σηµασία του για την οικονοµία, την ανάπτυξη, την ενίσχυση της ταυτότητας και την εκπαίδευση της τοπικής κοινωνίας είναι αξιέπαινοι. Εκεί, µας περίµενε το µεγάλης ιστορικής αξίας µνηµείο και χαρακτηριστικό δείγµα της οχυρωµατικής αρχιτεκτονικής του θεσσαλικού χώρου, που είναι κτισµένο στα βόρεια της πόλης, σε θέση στρατηγικής σηµασίας.
Αφού θαυµάσαµε το Βυζαντινό κάστρο, το υπαίθριο θέατρο του Φρουρίου, το ρολόι και ολόκληρη την πόλη από ψηλά, αναλογιστήκαµε την καθηµερινότητα και τον πολιτισµό της εποχής εκείνης. Εκεί στους ίδιους αυτούς χώρους, η 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων που τόσο αναγκαία και απαραίτητη είναι για την διάσωση της πολιτιστικής και ιστορικής µας κληρονοµιάς, καταδεικνύοντας έτσι τη σηµασία του
ανθρώπινου παράγοντα, επιτέλεσε και επιτελεί σπουδαίο έργο.
Στη συνέχεια της εκπαιδευτικής μας περιήγησης απολαύσαμε την αρχιτεκτονική, τα μνημεία και την αισθητική τους στην παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι της πόλης μας. Η φωτογραφική αποτύπωση των αξιοθέατων αρχιτεκτονημάτων και των παλιών σπιτιών-μνημείων του πυρήνα της παλιάς πόλης των Τρικάλων , δηλαδή της αμιγώς χριστιανικής συνοικίας του Βαρουσιού, συντελέστηκε χάρη στην αγαστή συνεργασία συντονιστριών καθηγητριών και μαθητών/τριών. Αναλογιστήκαμε πως επί τουρκοκρατίας ήταν χριστιανική συνοικία, μέχρι τη δεκαετία του 1930 η αρχοντογειτονιά των Τρικάλων που σήμερα είναι στο σύνολο της διατηρητέα. Τα παλιά βαρουσιώτικα σπίτια κτισμένα μεταξύ 17ου και 19ου αι. και οι πολυάριθμες εκκλησίες αντικατοπτρίζουν την οικονομική και πολιτιστική άνθιση του 18ου και 19ου αι. που ήταν αποτέλεσμα της ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας.
Το Βαρούσι διακρίνεται για τα όμορφα αρχοντικά με τους περίτεχνους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και τις υπέροχες εσωτερικές αυλές. Στη συγκεκριμένη συνοικία βρίσκονται οι παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, οι οποίες βρίσκονται χτισμένες πολύ κοντά η μία στην άλλη. Οι σωζόμενοι σήμερα ναοί είναι των Αγίων Αναργύρων (τοιχογραφίες του 1575), του Αγίου Δημητρίου (πριν το 1588), του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος και του Αγίου Παντελεήμονος (τέλη 16ου – αρχές 17ου αι.), του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (1674), της Αγίας Μαρίνας (1766), της Αγίας Παρασκευής (1843), της Παναγίας Φανερωμένης ή του Γενεσίου της Θεοτόκου (1849-1853), της Αγίας Επισκέψεως (1863-1877), του Αγίου Στεφάνου (1882).
Τα κριτήρια επιλογής του Βαρουσιού υπήρξαν τα ακόλουθα:
1.Η στενή σύνδεσή του με την ιστορία των Τρικάλων, την οποία πρέπει να γνωρίσουν οι μαθητές για τη διατήρηση του παραδοσιακού μας πολιτισμού, την προστασία και διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ,
2.Η επιλογή ενός τέτοιου θέματος προτρέπει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναλάβουν πρωτοβουλίες και δράση ώστε να λειτουργούν ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, βοηθώντας στη διατήρηση αρχικά και κατόπιν στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής στον αστικό ιστό μιας όμορφης πόλης της περιφέρειας, όπως είναι τα Τρίκαλα 3.Μέσα από την όλη διαδικασία ευαισθητοποιούνται οι μαθητές σε κοινωνικά-ιστορικά-πολιτιστικά-πολιτισμικά θέματα.
Η γνωριμία μέσω της περιήγησης, επιτόπιας έρευνας πεδίου και μελέτης με χώρους που διατηρούν την ταυτότητα του ελληνικού αστικού τοπίου και αντιστέκονται στην πολιτισμική αφομοίωση.
Μέσα από κατάλληλη προεργασία, η επαφή των μαθητών μας με την πολιτιστική τους κληρονομιά με την επιτόπια επίσκεψη των εμπλεκομένων στην παραδοσιακή συνοικία της πόλης μας (Βαρούσι) με τις πολλές και παλιές εκκλησίες, τα πλακόστρωτα σοκάκια, το κάστρο, τα σπίτια με τα σαχνισιά και τους ψηλούς μαντρότοιχους , τα αρχοντικά κ.τ.λ., βοήθησε στην ευαισθητοποίηση των παιδιών, στην εδραίωση και εμπέδωση του σεβασμού προς το δομημένο και φυσικό περιβάλλον, στην δόμηση υγιούς σχέσης ανθρώπου-πολιτισμού και στην αναζήτηση επίλυσης των διαφόρων περιβαλλοντικών προβλημάτων που ενδεχομένως εμφανίζονται κατά καιρούς. Έτσι, τα σημεία αναφοράς μιας πόλης θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο μέλλον, ταξιδεύοντας στο χρόνο και αποτελώντας μάρτυρες της ιστορίας κάθε τόπου.
Με τη σκέψη ότι οι μαθητές είναι οι αυριανοί πολίτες και ότι η σωστή ενημέρωση και αγωγή τους είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα μας, η εκπαιδευτική-πολιτιστική μας ομάδα αναζητώντας μια θέση για το παραδοσιακό πρόσωπο της Ελλάδας στην κοινωνία του αύριο, προσπαθεί μέσα από ασκήσεις πεδίου, δραστηριότητες, φωτογράφηση, αναδίφηση σε ιστορικό υλικό, συγκέντρωση εκπαιδευτικού υλικού, να βοηθήσει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η σοφή χρήση των πόρων, η διατήρηση της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ο εθελοντισμός και η διάθεση συμμετοχής για την προστασία του περιβάλλοντος, είναι τα εκ των ων ουκ άνευ συστατικά μιας αυριανής Ελλάδας, όπου οι ίδιοι οι μαθητές σε θέσεις κλειδιά, μελλοντικά, θα παίρνουν σωστές αποφάσεις για την πορεία του τόπου τους. Απαιτείται προσπάθεια, λοιπόν, ευαισθητοποίησης και ταυτόχρονα συνειδητοποίησης των μαθητών και μαθητριών μέσα από το πολιτιστικό μας πρόγραμμα της αξίας της παράδοσης ,στην ευρεία και στενή της έννοια, και της άμεσης ανάγκης διατήρησης της λαϊκής μας κληρονομιάς.
Επιστρέψαµε στο σχολείο µας µε τις καλύτερες εντυπώσεις, µε µνήµες µιας άλλης, ιστορικής εποχής και µε εικόνες από τον πολιτισµό της προβιοµηχανικής περιόδου. Ευαισθητοποιηθήκαµε ως προς τη συντήρηση και την προβολή της πολιτιστικής µας µνήµης, ως προς την σηµασία της ανασκαφής και του ρόλου της στην ανάγνωση του τοπίου και του παρελθόντος . Είµαστε περήφανοι για την πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά του Νοµού µας, αφού τα σηµεία αναφοράς µιας πόλης θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο µέλλον, ταξιδεύοντας στο χρόνο και αποτελώντας µάρτυρες της ιστορίας κάθε τόπου.
Αµαλία Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
